علم دربارۀ ویروس کرونای جدید چه می گوید؟ یادداشت شماره یک

به اشتراک گذاشتن
زمان مطالعه: ۷ دقیقه

ژیلا انوشه

دراین سلسله یادداشت ها از منابع علمیِ اخیر به ویژه دانشمندانی که در خط اول پژوهش در مورد ویروس کرونای جدید (کوید۱۹) و مقابله با آن هستند استفاده شده است. منبع اصلی مطلبِ این شماره عبارتند از: دو مصاحبه دکتر ایان لیپکین[۱]، سلسله دروس «ویروس شناسی» دکتر ونسان راکانیه للو[۲] از دانشگاه کلمبیا که در یوتیوب قابل دسترسی هستند[۳] و کتاب علم تکامل و افسانه خلقت[۴] به قلم آردی اسکای بریک دانشمند بیولوژیست و کمونیست و از مبلغین سنتز نوین باب آواکیان و حزب کمونیست انقلابی آمریکا[۵]

ایان لیپکین ویروس شناس و پزشک دانشگاه کلمبیا نیویورک، در خط اول شناختن و مقابله با کرونای جدید قرار دارد. او در جریان اپیدمی سارس و مِرس نیز در خط اول تحقیقات و مطالعات پزشکی و ویروس شناسی بود. او یکی از مشاورین فیلم معروف شیوع (contagion) ساختۀ استیو سودربرگ محصول سال ۲۰۱۱ بود. لیپکین در آخرین مصاحبه هایش پس از بازگشت از «تور کرونایی» در چین، به زبانی ساده و آموزنده ویروس کرونا را شناساند و ناشناخته ها و خطرات را توضیح داد.

بیشتر آدم ها نمی دانند ویروس چیست و اغلب صحبت از میکروب و قارچ و انگل می کنند و همه را داخل یک گونی می ریزند. در حالی که قارچ و ویروس و باکتری سه ارگانیسم متفاوت هستند. قارچ ها ارگانیسم های چند سلولی هستند و ساختارهای پیچیده ای دارند. باکتری ها معمولا روی سطح ها زندگی می کنند و خودکفا هستند. یعنی می توانند غذا برای خود تهیه کنند و آن را سوخت و ساز کنند و بدون نیاز به موجود دیگری خود را تکثیر کنند. اما بر خلاف قارچ و باکتری، ویروس ها صرفا یک قطعه مواد ژنتیکی هستند. یعنی رشته هایی از آر.ان.ای (RNA) و دی.ان.ای (DNA) که با پوشش نازک پروتئینی به نام کپسید (capsid) حفاظت می شوند.

برخی از ویروس ها از جمله ویروس کرونای جدید دارای پوشش پروتئین چربی هستند. به همین علت با آب و صابون شسته می شوند. به ویروس ها، «انگل های درون سلولی اجباری[۶]» می گویند چون مجبورند وارد سلول یا یاختۀ یک میزبان (انسان، حیوان، گیاه) شده و با اختلال در ساختار سلولی میزبان، خود را تکثیر کنند. به این خاطر است که به آنها انگل (parasite) گفته می شود. ویروس ها موجوداتِ زندۀ بیولوژیکی محسوب نمی شوند. چرا که دارای چنان ساختار بیولوژیکی نیستند که بتوانند با اتکاء به آن مواد غذایی جمع کرده و  خود را تکثیر کنند. در حالی که باکتری ها و قارچ ها موجودات زنده محسوب می شوند.

پس می بینیم که ویروس کرونا دارای دو فاز است: فاز قبل از ورود به ساختار سلولیِ انسان و فاز بعد از آن. تا قبل از ورود به درون سلول، امکان از بین بردن آن از طریق الکل و حرارت و صابون وجود دارد و طول عمرش بر روی سطح ها از چند ساعت تا چند روز است. اما هنگامی که وارد بدن شد موجب بیماری می شود.[۷]

دکتر لیپکین می گوید: «انسان تا کنون با سه نوع ویروس از خانوادۀ کرونا روبرو شده است: سارس (کووی ۱) و مِرس (که سال ۲۰۱۲ از عربستان سعودی شروع شد) و کرونای جدید که «سارس کووی۲» خوانده می شود و ذات الریۀ ناشی از ابتلا به آن «کوید ۱۹) نام گذاری شده است. این سه ویروس، به ویژه دو ویروس سارس (کووی ۱ و ۲) بسیار شبیه اند.

ویروس کرونای جدید تا زمانی که وارد یاخته های انسان نشده خطرناک نیست. اما اکنون نه فقط در میان بخشی از اهالی یک کشور یا جهان بلکه در مقیاس جهانی وارد بدن انسان شده و از اپیدمی (همه گیری) تبدیل به پاندمی (همه گیری جهانی) شده است. این به معنای آن است کهحتما وارد بدن اکثریت مردم جهان خواهد شد و بالاخره تبدیل به اِندِمی خواهد شد. یعنی بشر در مقابل آن «مصونیت دسته جمعی» تولید خواهد کرد.

اما مقابله نکردن با آن، هم در سطح پیشگیری و هم در سطح شناخت علمی یافتن از آن، نه تنها درصد مرگ و میر را بالا می برد بلکه کل بشریت را با خطرات غیرقابل پیش بینی مواجه می کند. کرونای جدید مسری ترین بیماریِ ویروسی است که تا کنون بشر با آن مواجه شده است و معلوم نیست که آیا به ویروس خطرناکتری تکامل خواهد یافت یا خیر. این شیوع جهانی آنقدر خطرناک است که به یکجنگ تشبیه شده و بزرگترین بحران از زمان جنگ جهانی دوم خوانده می شود. دکتر لیپکین به نقل از دانشمندی که برنده جایزه نوبل است می گوید: «بعد از خود انسان، این نوع ویروس ها بزرگترین دشمن بشر اند! و اگر از پس آن ها برنیاییم نسل بشر را از میان خواهند برد». تخمین وی این است که حداقل یک سوم مردم جهان به این ویروس مبتلا خواهند شد. مورد یک درصد از مبتلایان حاد خواهد بود و با یک دهم درصد مرگ و میر روبرو خواهیم شد. طبق تجاربی که تاکنون از جهان جمع آوری شده است، اکثر کسانی که مبتلا می شوند علائم نشان نداده و یا علائم خفیف نشان می دهند. شدت بیماری با دو عامل اصلی تعیین می شود: آنهایی که مقدار بسیاری بالایی از این ویروس وارد بدنشان شده و کسانی که دارای بیماری های پیش زمینه هستند.

پی بردن به ابعاد شیوع این ویروس در درمان آن بسیار مهم است. شناخت در این مورد، امری است که فقط با به کار بردن آزمایش «آنتی بادی» از مردم تمام نقاط جهان می توان به دست آورد. زیرا این آزمایش حتا در افراد بهبود یافته تاریخ آلودگی بدن به ویروس را نشان می دهد.

چرا قرنطینه و دوری گزینی اجتماعی تعیین کننده است؟

در مقطع فعلی که نه واکسنی تولید شده و نه درمانی برای مبتلایان به این ویروس خاص وجود دارد، به علت روش و سرعت سرایت این ویروس، قرنطینه و دوری گزینی اجتماعی تعیین کننده است. روش سرایت این ویروس از طریق قطرات تنفسی است. فرد وقتی نفس می کشد قطرات تنفسی روی دهان، بینی، چشم و صورت می نشیند. دست دادن و بوسیدن و بدتر از آن عطسه کردن آن را به عدۀ بیشتری منتقل می کند.

ناشناخته های زیادی در مورد این ویروس وجود دارد و لازم به تذکر است که اکثر رویکردهایی که تاکنون از سوی مراکز درمان و بهداشت جهانی اتخاذ شده، از روش های مقابله با سارس گرفته شده اند. به گفتۀ دکتر لیپکین، در کل هنوز اکثر حرف ها بر مبنای تشبیه به کرونای سارس و دیگر بیماری های ویروسی زده می شود و عملکرد کرونای جدید در جوانب بسیار مهم ناشناخته است.

ریشه کن نخواهد شد!

این ویروس، به احتمال قریب به یقین هرگز ریشه کن نخواهد شد و مانند دگیر ویروس های رایج آنفولانزا، بخشی از زندگی بشر خواهد شد. با ورود این ویروس به بدن اکثریت مردم جهان، «مصونیت دسته جمعی» در مقابل آن ایجاد خواهد شد و بازهم به احتمال قریب به یقین برای تولید مصونیت فردی در مقابل حملات این ویروس نیاز به واکسن خواهد بود.

به گفتۀ لیپکین، هیچ شواهد علمی در دست نیست که در فصل گرما قدرت شیوع این ویروس کمتر خواهد شد. اما هوای گرم به دو شکل بر مسری بودن تاثیر خواهد داشت: در نتیجه رطوبت بیشتر جرم های ویروسی سنگین تر شده و مسافت زیادی را نمی توانند طی کنند و دوم این که مردم در محیط های دربسته که ویروس به راحتی می تواند گردش کند و به طور تصاعدی سرایت کند، نخواهند بود.

آیا به جز ماشین های تنفس مصنوعی، برای موارد حاد درمان هایی هست؟

تا زمانی که دارویی برای درمان این بیماری تولید نشده، بیمار در صورتی که از عوارض جانبی مانند دچار شدن به  عفونت ریه از بین نرود، تنها پس از اینکه طول عمر ویروس در بدن تمام شود بهبود می یابد. به گفته لیپکین در چین از پلاسما تراپی نیز استفاده می کنند. یعنی از خون کسانی که مبتلا شده و سپس خوب شده اند برای درمان موارد حاد استفاده می شود. همچنین از برخی ترکیب های دارویی که در بیماری های ویروس های سارس و مرس و غیره استفاده می شود. به گفته وی برخی از آنها امیدوار کننده هستند.

دکتر لیپکین در مصاحبه با «ایندیا تودی» پیشنهاد می کند افرادی که بهبود یافته اند، داوطلب اهدای خون شوند تا کشور صاحب بانک پلاسمای ضد کروناییِ خودش بشود. در جواب به این سوال که آیا واکسن های ضد آنفولانزا و ضد ذات الریه در مورد بیماران کرونا موثر است؟ وی ضمن استقبال از این سوال می گوید: جوابش پیچیده است چون این ویروس واکسن ندارد. اما در رابطه با ذات الریه های ویروسی، عفونت باکتریایی تولید می شود که در مقابله با آن واکسن هایی مانند (pneumococcal vaccine) می توانند نجات بخش باشد. اما تاکید می کند که دارویی مانند تامی فول که برای آنفولانزا است ارزشی ندارد.[۸]

خرافه ها را ریشه کن کنیم!

در مقابله با این بیماریِ جهانی، افشاگری علیه یاوه هایی که رهبران ارتجاعی از قبیل خامنه ای و ترامپ پخش می کنند بسیار ضروری است. ویروس کرونای جدید قابل ریشه کن شدن نیست و انسانها باید زندگی با آن را یاد بگیرند. بر خلاف ادعای ترامپ این ویروس «اهل چین» نیست و بر خلاف خزعبلات خامنه ای، در آزمایشگاه های نظامی آمریکا درست نشده است.

 بررسی ساختار این ویروس ثابت میکند که «مهندسی» نشده و حاصل تکامل و تحول طبیعی است.[۹] به علاوه از آن جا که یافتن منشاء این ویروس برای مقابله با آن حیاتی است، تلاش های مهمی در یافتن منشاء آن شده و ثابت شده است که این ویروس از حیوانات شکاری به انسان منتقل شده است. به همین علت یکی از کارزارهای جهانی دکتر لیپکین طی دهسال گذشته، بستن تمام بازارهای فروش حیوانات شکاری در چین بوده است. بازهم بر خلاف یاوه های خامنه ای که ممکن است آمریکا داروهایی به ایران بفرستد که این بیماری را «بدتر» کند، باید گفت هر نوع درمان برای این بیماری، درمان جهانی خواهد بود زیرا «نوع بشر» را تهدید می کند و نه ژن «ایرانی»، «چینی» «آمریکایی» و غیره را!

علاوه بر مقابله با یاوه های خرافیِ ضد علمی، لازم است با حدسیاتِ «علمی» که صرفا نتیجه گیری های مکانیکی از دانسته های پراکنده در مورد یک پدیده هستند نیز مقابله کنیم. به طور مثال این که گویا با بخورِ حرارتی یا خوردن آب گرم می توان این ویروس را در بدن و گلو و ریه ها و سینوس ها از بین برد! این درست است که ویروس کرونای جدید در مقابل حرارت بالا شکننده است و از بین می رود اما وقتی وارد بدن انسان شد و کارکرد سلولی را در اختیار گرفت، حرارت و صابون و الکل هیچ اثری بر آن ندارند.


[۱] Dr. W. Ian Lipkin. Breaks Down Coronavirus | Amanpour and Company

World’s Top Virologist Dr. Ian Lipkin Speaks On Fighting Coronavirus Crisis | India Today Exclusive

Exclusive: Top Virologist Ian Lipkin Answers Questions On Coronavirus | Newstrack  march 13

[۲] virology lectures 2020-Dr. Vincent Racaniello

[۳]  اولین درس دکتر راکانیه للو شامل مطالب زیر است: تعریف ویروس، کشف آنها و خصائل اساسی شان، از جمله این که موجودات زنده هستند یا نه و این که چرا پر ابهت ترین موجودات بیولوژیک روی زمین می باشند.

[۴] Skybreak, Ardea (۲۰۰۶) The Science of Evolution and the Myth of Creationism: Knowing What’s Real and why it Matters.  Insight Press

[۵]  درباره نظرات اسکای بریک پیرامون کمونیسم و سنتز نوین باب آواکیان نگاه کنید به:

اسکای بریک، آردی (۱۳۹۸) علم و انقلاب؛ درباره اهمیت علم و به کار بستن آن در بررسی جامعه، سنتز نوین کمونیسم و رهبری باب آواکیان. مصاحبۀ نشریه انقلاب با آردی اسکای بریک. ترجمه ریحانه رهنما با همکاری منیر امیری. انتشارات حزب کمونیست ایران (مارکسیست لنینیست مائوئیست)

[۶] Obligate inter cellular parasite

[۷] برخی مطالعات جدید ضمن آن که گفته اند یافته هایشان قطعیت نهایی ندارند به این نتیجه رسیده اند که این ویروس، سه ساعت در هوا، ۴ ساعت روی مس، ۲۴ ساعت روی کارتون و ۷۲ ساعت روی فلز و پلاستیک می ماند و اگر مانند اقوامش در سارس و مرس عمل کند می تواند تا ۹ روز روی سطوحی چون فلز و شیشه و پلاستیک بماند. در حالی که ویروس های سرماخوردگی ۴۸ ساعت طول عمرِ خارج از بدن انسان را دارند. این ویروس تا زمانی که روی سطوح است، با مواد ضد عفونی کننده خانگی در یک دقیقه ناکار می شود.

[۸]  طبق آماری که روز ۲۳ مارس در آلمان منتشر شد: درصد مرگ و میرهای مبتلایان در ایتالیا ۹ تا ده درصد، در اسپانیا حدود ۶ درصد. اما در آلمان شش دهم درصد یعنی یک پانزدهم ایتالیا! طبق اظهار نظر برخی پزشکان آلمانی، یکی از دلایل بسیار مهم در پایین بودن مرگ و میر مبتلایان در المان، علاوه بر رفاه اجتماعی و درمان و بهداشت قابل دسترس، می تواند تزریق سالانۀ واکسن ضد آنفولانزا و واکسن ضد عفونت ریه به سالمندان و میانسالان باشد. یعنی همان چیزی که دکتر لیپکین می گوید.

[۹] این مساله در شماره دوم از این سلسله یادادشتها تشریح خواهد شد.