نشریه «آتش» شماره ۱۶۱- فروردین ماه ۱۴۰۴

اوجالان: فراخوان صلح با دولت جمهوری ترکیه و انحلال پ ک ک

سمیه کارگر

«نامه صلح و ضرورت جامعه دموکراتیکِ»^۱ عبدالله اوجالان، مباحث زیادی را در محافل گوناگون کرد و غیر کرد برانگیخته است. پیش از هرچیز، لازم می دانم تاکید کنم، فارغ از این که چه نظری در مورد این نامه داریم، مبارزه برای آزادی اوجالان^۲ به عنوان رهبر سیاسی برجسته کرد از اسارت دولت ترکیه، ضرورتی سیاسی برای همه روشنفکران مترقی و جنبش های اجتماعی مردمی است. دولت های امپریالیستی غرب با «تروریست» خواندن وی تلاش کرده اند تا حقوق او را به عنوان یک زندانی سیاسی و زندانی جنگی لگدمال کرده و صدای مردم کردستان را خفه کنند. چنین جنایتی هرگز نباید تحمل شود.

با این مقدمه، نکاتی را پیرامون این نامه بر بستر مسائل کلان تر مرتبط با آن طرح می کنم.

۱- فراخوان اوجالان در «نامه صلح و ضرورت جامعه دموکراتیک» منطبق بر خط فکری اوجالان است و نه انحراف از آن

نامه اوجالان، به ویژه فراخوان وی به پ ک ک که سلاح بر زمین نهاده و با برگزاری کنگره ای خود را منحل کند، بسیاری از ناظران دور و نزدیک را متعجب و عده ای از جوانان حامی وی را سرگشته و حیران کرده است. برخی از اینان، ازسر جانبداری یا به خاطر باورهایشان استدلال می کنند که حتماً این تصمیم گیری درستی است و او «بهتر از همه می داند چه کند». البته شک نیست که اوجالان «بهتر از همه می داند» که نظریه اش چه چیزی را در عمل و بر بستر اوضاع کنونی جهان طلب می کند. اما این واقعه باید مبارزین سیاسی جدی را به فکر وادارد. زیرا خط مشی و سیاست های فردی مانند اوجالان، تاثیر سیاسی قابل ملاحظه، حداقل در ترکیه و ایران و سوریه دارد. برای  کسانی که خط فکری او را به عنوان یک شخصیت سیاسی تاثیرگذار در خاورمیانه دنبال و در آن کنکاش و پژوهش کرده اند، آخرین سیاست اوجالان تعجب آور نبود. فراخوان اوجلان و معنای سیاسی آن امری آنی و یک شبه نبوده بلکه اساسا از بنیان تفکر او نشات می کیرد. در این مورد رجوع کنید به کتاب کم مانند «نقد جهان اوجالان» از انتشارات حزب کمونیست ایران (م.ل.م) ^۳ و بسیاری مقالات دیگر در نشریه «حقیقت» و ماهنامه «آتش» که در وبسایت حزب در دسترس عموم هستند.

۲- فراخوان اوجالان و دست کشیدن از مبارزه مسلحانه 

مساله ای که برای خیلی از مبارزین حامی پ ک ک بهت انگیز بود، فراخوان اوجالان مبنی بر انحلال پ ک ک و سلاح بر زمین گذاشتن است. اما، سلاح برگرفتن و یا بر زمین نهادن، خط و مرز میان مبارزه جویی و تسلیم طلبی سیاسی را تعیین نمی کند. مبارزه مسلحانه می تواند برای محقق کردن انقلاب باشد یا برای به سازش رسیدن با نظم حاکم و شراکت در آن؛ می تواند برای درهم شکستن دولت سرمایه داری حاکم باشد تا راه برای بنای یک نظام اجتماعی بنیاداً متفاوت و نوین باز شود، یا می تواند برای یافتن جایی در دولت حاکم باشد. در صد سال گذشته گروه های بسیاری، در  آسیا و آمریکای لاتین و آفریقا و مشخصاً در خاورمیانه سلاح در دست گرفته و سلاح بر زمین گذاشته اند اما به دلیل شیوه تفکرشان درنهایت به بیراهه رفته و در چهارچوب افق های همین سیستم ماندند و مبارزه و آگاهانه یا ناآگاهانه هدفشان در هر حالت به یافتن سهمی در دولت- ملت های وابسته به همین سیستم سرمایه داری- امپریالیسم محدود ماند و نه سرنگون کردن دولت های موجود و ساختن نظام های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی سوسیالیستی در بیرون چارچوب های سیستم سرمایه داری- امپریالیسم حاکم بر جهان. به همین علت، قادر به حل هیچ یک از شرایط ستمگرانه ای که علیه اش بلند شده بودند، نشدند — حتا با وجود آنکه در این مسیر، شورش گری توده های مردم را برانگیخته و به بسیاری از مردم سراسر جهان نیز امید و الهام بخشیده بودند.

با نگاهی به تاریخ مبارزات مسلحانه در کردستان و فلسطین می توانیم چنین روندی را مشاهده کنیم. در میان این دو ملت تحت ستم نیز، مبارزات مسلحانۀ توسط جریان های مختلف پیش برده شده است. با وجود تفاوت های قابل توجه میان جریان های مسلحانه مختلف، اما به طور کلی در محدوده امتیاز گرفتن در چارچوبه های نظم موجود باقی ماندند. به طور مثال، مبارزه احزاب کردی مدرن، از جمله پ ک ک، بسیار متفاوت از مبارزات شیوخ و فئودال های قدیم کردستان بوده است. یکی از تفاوت های بارز را در نقش زنان کرد در مبارزات پ ک ک می توان دید؛ امری که در فراسوی کردستان هم تاثیرگذار بود و نمونه آن را در سال ۱۴۰۱ در فراگیر شدن شعار «زن زندگی آزادی» در چارگوشه ایران دیدیم و فراموش نباید کرد که مولف اصلی این شعار، شخص اوجالان است. چنین تفاوتی هر چند دارای جنبه مثبت توجه به یک گسل مهم اجتماعی مانند مساله ستم به زن باشد و زنان نقش و حضور گسترده ای در آن داشته باشند باز هم نمی تواند باعث تغییر در بنیان ها و ماهیت سازش کارانه این تفکر و مبارزه شود.

در فلسطین، به مدت چند دهه مبارزات مسلحانه ضد استعماری سکولار سازمان آزادیبخش فلسطین، نقش مهمی در فعال کردن و سازماندهی مقاومت ضد استعماری مردم فلسطین داشت. اما به علت افق محدود ملی گرایانه اش، در نهایت شانسی به جز قانع شدن به امتیازاتی جزیی تحت فشارهای بین المللی قدرت های امپریالیستی مانند آمریکا نداشت و در نهایت، یکی از محصولات منفی شکست آن جنبش، عروج جریان بنیادگرای اسلامی ارتجاعی مانند حماس بود که مبارزه ملی ضد استعماری مردم فلسطین را تبدیل به یک جنگ مذهبی کرد با محتوای روابط اجتماعی منسوخ مانند فرودستی سنتی زن نسبت به مرد. جنبش ملی کردستان عراق بعد از سال ها مبارزه مسلحانه، در جریان جنگ اول نیروهای ائتلاف تحت رهبری آمریکا علیه رژیم صدام حسین (۱۹۹۱)، با حمایت آمریکا و بریتانیا، یک حکومت خودمختار در کردستان عراق برقرار کرد (حکومت اقلیم کردستان عراق در تاریخ ۱۹۹۲ تاسیس شد. این حکومت پس از توافقات سیاسی و نظامی بین احزاب کرد عراق و دولت مرکزی عراق، به عنوان یک نهاد خودمختار در شمال عراق ایجاد گردید. با تصویب قانون اساسی عراق در سال ۲۰۰۵، اقلیم کردستان به عنوان یک منطقه خودمختار با حقوق مشخص در چارچوب دولت عراق شناخته شد.) در حالی که همان ساختار روابط سیاسی و اقتصادی اجتماعی ستم و استثمار پیشین تحکیم شد و حتا در مواردی مانند گسترش نفوذ دینمداران و پدرسالاری سنتی از رژیم صدام حسین هم پیشی گرفت. «اقلیم کردستان» در بزنگاه هایی با جمهوری اسلامی علیه احزاب کردستان ایران که در خاک اقلیم کردستان پایگاه داشتند و نیز با دولت ترکیه در سرکوب نیروهای پ ک ک که در خاک آن بودند و هنوز هستند، همکاری کرده است.

به یک کلام: همواره باید به فراسوی ادعاها و شکل های ظاهری مبارزه گذر کرد و به محتوای سیاسی و اجتماعی اهداف واقعی آن پرداخت و با محک این محتوا، ماهیت و خصلت هر جریان سیاسی را تعیین کرد.  

۳- سوسیالیسم «واقعاً موجود»!

 یکی از نکات مهم پیام اوجالان مربوط به خط مشی گذشته این حزب است. وی در این پیام می گوید خط مشی پ ک ک، هنگام تاسیس (پ ک ک در سال ۱۹۷۸ تاسیس شد و جنگ مسلحانه را در سال ۱۹۸۴ شروع کرد) تحت تاثیر «سوسیالیسم واقعی» (عبارت معمول آن، «سوسیالیسم واقعا موجود» است که به شوروی دوران جنگ سرد گفته می شد) شکل گرفت: «پ.ک.ک تحت تاثیر واقعیت‌های سنگین قرن و سیستم سوسیالیسم واقعی از نظر نظریه، برنامه، استراتژی و تاکتیک‌های اتخاذ شده توسط آن قرار داشت. در دهه ۱۹۹۰، با فروپاشی  سوسیالیسم واقعی به دلیل دینامیک‌های داخلی اش، کنار گذاشته شدن انکار هویت کرد در کشور و بهبود آزادی بیان، منجر به تضعیف معنایی شالوده های پ.ک.ک و رکود بیش از حد آن شد.»

برای روشن شدن مطلب باید در این جا درنگی کنیم.

 با پیروزی انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و بنای اولین کشور سوسیالیستی تاریخ تحت رهبری کمونیست ها، شکاف های بزرگی در بنای سرمایه داری جهانی ایجاد شد. از آن پس، یکی از ویژگی های صحنه سیاسی دنیا این بود که در بسیاری از مستعمرات سیستم جهانی سرمایه داری، جریان های سیاسی علیه استعمارگران به راه افتاد. اینها جریان های ملی گرا بودند که اغلب تحت رهبری محافلی از ناراضیان زمین دار و بورژوازی بودند (مانند جمهوری مهاباد که در سال ۱۹۴۶ تاسیس شد). اما با کشور سوسیالیستی شوروی احساس اتحاد داشتند. طی دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی و در سال های «جنگ سرد» در دهه ۱۹۸۰ میلادی، در بسیاری از کشورهای جهان، جریان های ملی گرا علیه یکی از قدرت های سرمایه داری امپریالیستی سر بلند کردند که در کشورشان سلطه داشت. اینها برای دست یافتن به «استقلال» و غلبه بر عقب ماندگی اقتصادی شان به «حمایت» شوروی نیاز داشتند. اما شوروی دیگر آن کشور سوسیالیستی سابق نبود. در میانه دهه ۱۹۵۰ میلادی، سوسیالیسم در شوروی واژگون شده و سرمایه داری رجعت کرده بود و در «حمایت» از این جریان های ملی و استقلال طلب، منافع رشد و توسعه سرمایه داری خود در اقصی نقاط جهان را، در رقابت با سرمایه های امپریالیستی «غربی» دنبال می کرد. این مبارزات ملی یا استقلال طلبانه، در بسیاری از موارد، به مردم الهام می بخشیدند و آنها را به مبارزات وسیع کشیدند. اما از طرف دیگر، رهبری آنها جریان هایی با افق محدود بورژوایی بودند و چشم امید به «حمایت» شوروی داشتند. برخی از این رهبران با روایت های مغشوش حتا عناوین «کمونیست» یا «سوسیالیست» به خود می دادند و در واقع از این عناوین برای حقانیت بخشیدن به افق و سیاست بورژوایی شان و تحکیم رهبری شان بر مبارزات مردم  سود می جستند. شوروی هم با هدف فشار وارد آوردن بر رقبای امپریالیست غربی اش، و به ویژه بر آمریکا و رژیم های بومی تحت سلطۀ آمریکا، حلی متحد با امپریالیست های غربی استفاده کرد.^۴ کم نبودند امثال کاسترو (کوبا) و کیم ایل سونگ (کره شمالی) و پل پت (کامبوج)، جلال طالبانی، جنبش «افسران آزاد عرب» و غیره که به نام و ادعای سوسیالیسم، افق ناسیونالیستی شان را پیش می بردند.

اوجالان و پ ک ک نیز بدین گونه تحت تاثیر سوسیال امپریالیسم شوروی بودند. استراتژی اوجالان آن زمان این بود به آن قدرت «سوسیالیسم واقعی» تکیه کند و با حمایت آن مبارزه مسلحانه برای شراکت در قدرت را پیش ببرد و همچنین، با تکیه بر این «سوسیالیسم واقعی» نیروهای جنبش نوین کمونیستی را که توسط ابراهیم کایپاکایا و حزب کمونیست ترکیه (مارکسیست لنینیست) بنیان گذاشته شد و در دهه ۱۹۷۰ میلادی و دهه ۱۹۸۰ میلادی نیروی مهمی در کردستان ترکیه بود، به حاشیه براند.

 در نهایت، رقابت خصمانۀ میان دو قدرت سرمایه داری امپریالیستی شوروی و آمریکا (که هر یک ائتلاف های خود را در شکل «بلوک غرب» و «بلوک شرق» نیز داشتند) در دهه ۱۹۸۰ به اوج رسید که موسوم به «جنگ سرد» است. این «جنگ سرد» می توانست به یک جنگ جهان گیر «گرم» و حتا هسته ای منتهی شود. اما قبل از رسیدن به آن نقطه، بلوک شوروی فروپاشید و «جنگ سرد» نیز پایان یافت. پایان «جنگ سرد»، پایان یک دوره در ساختارهای سیاسی و اقتصادی نظام سرمایه داری- امپریالیسم جهانی بود.^۵

با این چرخش بزرگ، سرنوشت بسیاری از نیروهای سیاسی و جنبش های ملی که چشم امیدشان به شوروی و حمایت های آن بود، و بِرَندهای خود را در مطابقت با ادعای «سوسیالیستی» بودن شوروی انتخاب می کردند، عوض شد. بسیاری از بین رفتند. از جمله، جریان های چریکی در آلمان و ایتالیا و فرانسه که از حمایت های «بلوک شرق» به ویژه آلمان شرقی برخوردار بودند. «تغییر پارادایم» فکری اوجالان و تبدیل پ ک ک از یک جریان مدعی «مارکسیسم لنینیسم» (با تعبیر و روایتی که اوجالان از آن داشت) به حزبی برای تحقق «کنفدرالیسم دموکراتیک» نیز در همین بستر و تحت تاثیر آن رخ داد. آن چرخش و تغییر، اعلام کندن از بلوک شرق شکست خورده و پیوستن به بلوک غرب پیروز بود. این چرخش همراه شد، با مفهوم سازی های نظری جدید از سوی اوجالان که این بار، به جای «مارکسیسم لنینیسم» حاوی صفت های «دموکراتیک» بودند: کنفدرالیسم دموکراتیک، ملت دموکراتیک، اسلام دموکراتیک (برای بحث در این سه مورد به فصل های سوم و پنجم و هفتم از کتاب «نقد جهان اوجالان» رجوع کنید).

دانستن این سیر تحول و فشارهای بین المللی که آن را شکل دادند مهم است زیرا نقطه چرخش ها در سیستم سرمایه داری جهانی کم نیستند و هر تلاطمی، نیروهای سیاسی ای را که آرزوهای خود را به مراحم حاکمان این جهان بسته اند، بیرحمانه به این سو و آن سو پرتاب خواهد کرد. باید نگران بود و به جریان هایی مانند پ ک ک و نیروهای کرد روژئاوا در سوریه هشدار داد که سیاست و نیروهای خود را از وابستگی به قدرت های امپریالیستی و مرتجعین منطقه رها کنند. بازی امپریالیست ها و دولت های منطقه با «کارت کردی» یک بازی به غایت ارتجاعی و ضد انسانی است که یک بار برای همیشه باید آن را برهم زد.

۴- پدیدار شدن ملت و ستم ملی، تحلیل علمی از آن و راه حل انقلاب کمونیستی برای پایان دادن به آن  

اوجالان می گوید: «ترک‌ها و کردها در طول بیش از هزار سال تاریخ خود، برای حفظ موجودیتشان و مقاومت در برابر قدرت‌های هژمونیک، همواره نوعی اتحاد داوطلبانه را ضروری دانسته‌اند. اما در دویست سال اخیر، مدرنیته سرمایه‌داری به دنبال شکستن این اتحاد بوده است. ….». به هم پیوستن مردمان مختلف در گروه های ملی، و تبدیل شدن به ملت کرد و ترک و غیره،  پدیده ای متاخر و مربوط به از بین رفتن فئودالیسم و عروج نظام سیاسی و اقتصادی و اجتماعی سرمایه داری و رشد و جهانی شدن آن است. متخاصم شدن گروه بندی های ملی مختلف با یکدیگر، محصول دینامیک ها یا قوای محرکۀ سرمایه داری است که قوه محرکه «گسترش بیاب یا بمیر» آن را به طور موجز بیان می کند. سرمایه داری هم ملت ها را به وجود می آورد و هم، رقابت میان ملت ها را. این تنشی است که نظام سیاسی سرمایه داری، هرگز نمی تواند حل کند و این تناقض را به شکل تبدیل برخی ملل به ملت ستمگر و برخی دیگر به ملت تحت ستم، «حل» می کند. جز این هم نمی تواند. زیرا در مقیاس جهانی، انباشت سودآور سرمایه متکی بر تقسیم دنیا به ملل سلطه گر امپریالیستی و ملل تحت سلطه است (به اصطلاح، ملت های «شمال جهانی» و ملت های «جنوب جهانی»). همین ساختار سلسله مراتبی در درون کشورها، به شکلی دیگر تکرار می شود.

جمهوری ترکیه، در پی شکست امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول و تجزیه آن، به عنوان یک کشور تحت سلطه امپریالیسم تاسیس شد (۱۹۲۳). اولین رهبر این کشور، به این علت ملقب به «آتاتورک» یا «پدر ترک» شد که جمهوری ترکیه را بر اساس ملی گرایی ترک و سرکوب هویت و زبان و موجودیت مردم غیر ترک، مانند کردها و ارامنه و غیره استوار کرد. برای اولین بار در تاریخ سیاسی ترکیه، در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی، ابراهیم کایپاکایا رهبر حزب کمونیست ترکیه (مارکسیست لنینیست) مولفه هایی را که خصلت این دولت را تشکیل می دهند، تئوریزه کرد^۶  و نشان داد که آتاتورک نماینده طبقات فئودال کمپرادور ترکیه وابسته به امپریالیسم است و ملی گرایی شوونیستی ترک و ستم ملی بر مردم غیر ترک به ویژه کردها از مختصات وجودی جمهوری ترکیه است.

 همین خصلت، شرکت نیروهای کرد در دولت جمهوری ترکیه را مترادف با سیاستی ارتجاعی می کند، زیرا خدمت به تحکیم و تقویت آن است. حتا اگر تحت الفاظی چون احیای «برادری ترک و کرد» باشد. افق اوجالان و تمام نظریه پردازی هایش حول مفاهیمی چون «کنفدرالیسم دموکراتیک» و «ملت دموکراتیک» سازش با این نوع دولت ارتجاعی وابسته به سیستم سرمایه داری امپریالیسم جهانی و تلاش برای ورود به آن است. پروسه صلح یا حتی ورود نیروهای سیاسی نزدیک به پ ک ک مانند «حزب دموکراتیک خلق ها» و «حزب دموکراسی و برابری خلق ها» به پارلمان ترکیه نه تنها باعث تغییر ماهیت طبقاتی دولت ترکیه نمی شود بلکه بورژوازی اسلام گرای ترکیه و جریان «گرگ های خاکستری» فاشیست که یکی از رهبرانشان «دولت باغچه لی» است را تقویت می کند. تصور کنید تنها در سال گذشته ۴۳۳ زن در ترکیه به دست نزدیکان خود به قتل رسیده اند، این قتل ها با حمایت و قوانین ارتجاعی اردوغان صورت گرفته است. باید سوال کرد، سیاست اوجلان مبنی بر تقویت ترکیه چه پیامدهایی خواهد داشت؟ این دولت کماکان متعلق به سرمایه داران و ملاکان بزرگ ترکیه و حافظ نظم اقتصادی و اجتماعی سرمایه داری و دیکتاتوری طبقاتیِ این اقلیت کوچک بر اکثریت کارگران و زحمتکشان و زنان و ملت های تحت ستم این کشور خواهد بود. اوجالان و پ ک ک فارغ از این که شخصا از چه طبقه ای آمده اند، از طبقه کارگر یا خرده بورژوا یا بورژوا، اما افق و برنامه شان برای حل مساله ستم ملی کرد، افق و برنامه بورژوازی کرد در ترکیه است و امروز، به این نتیجه رسیده است که منافع طبقاتی اش را در خدمت به دولت جمهوری ترکیه دنبال کند.  

اوجالان صحبت از آن می کند که در ترکیه «کنار گذاشته شدن انکار هویت کرد و بهبود آزادی بیان، منجر به تضعیف معنایی شالوده های پ.ک.ک» شده است.

بله این درست است که «انکار هویت کرد»، به ویژه از وقتی که سرمایه داران اسلام گرا به رهبری «حزب عدالت و توسعه» اردوغان وارد دولت شدند، کنار گذاشته شد. دیر زمانی از آن نگذشته که مردم کرد فقط به دلیل صحبت به زبان کردی، زندانی می شدند اما امروز وارد پارلمان شده و حتی پیام اوجالان به زبان کردی از مدیای رسمی ترکیه پخش می شود. اما این ها امتیازاتی است که مردم کرد در شورش ها و مبارزات بزرگ یک قرن گذشته به دست آورده اند. هر جا ستم هست، مبارزه هم شکل می گیرد. مبارزات مردم در تداخل با دینامیک های بزرگ تر داخلی و بین المللی، عوامل بوجود آورنده وضعیت امروزی مردم کرد در ترکیه هستند. بخشی از بورژوازی کرد با در دست گرفتن رهبری مبارزات مردم کرد تحت ستم ملی و با زور اسلحه می خواهند در ساختار دولت ترکیه سهیم شوند و موفقیت هایی هم در این زمینه به دست آورده اند. دولت ترکیه نیز مانند هر دولت سرمایه داری دیگر، می تواند با بازآرایی خود، شالوده هایش را محکم کند. بخشی از این پروسه بازآرایی می تواند ادغام بخشی از بورژوازی کرد و نمایندگان و سخنگویان سیاسی اش در ساختارهای حاکمیت دولت جمهوری ترکیه باشد. دولت ترکیه قبلا نیز همین بازآرایی را با باز کردن درهایش به روی بورژوازی اسلام گرا و در تخطی از  اصل لائیسیته دولت جمهوری ترکیه، تجربه کرده است. رژیم حزب «عدالت و توسعه» اردوغان محصول همین بازآرایی است. اکنون، بورژوازی کرد تحت تاثیر جهانی سازی و تغییرات بین المللی رشد کرده و دولت ترکیه (هر چند شاید با ناخشنودی) برای حفظ انسجام اش، ناچار است تا سهمی از قدرت را به آنان بدهد. اوجالان نیز می خواهد بخشی از جمهوری ترکیه باشد. اما این یک پروسۀ سخت و پر چالش خواهد بود. استراتژی دولت ترکیه برای غلبه بر این چالش ها و در عین حال همراه نگاه داشتن پایه های اجتماعی خود که با ناسیونالیسم افراطی ترک منسجم شده اند، ترکیبی از سرکوب نظامی و مذاکره بوده است و استراتژی اوجالان هم در طی این مسیر، ترکیبی بوده است از دست به اسلحه بردن و اسلحه بر زمین گذاشتن.

۵- بشریت بر لبه ایستاده

در دوره ای به سر می بریم که کلیۀ تضادهایی که کارکرد و سوخت و ساز سیستم سرمایه داری امپریالیستی به وجود آورده است، به شدت حاد شده اند: رقابت و جنگ های تجاری و نظامی میان قدرت های امپریالیستی، حتا بنا به اعتراف سران آنها مانند ترامپ و پوتین می تواند به جنگ هسته ای بینجامد؛ رشد سریع فن آوری های حیرت انگیز و هم زمان تبدیل صدها میلیون انسان به بیکار و آواره و گرسنه؛ حرص و رقابت سرمایه ها که محیط زیست را شتابان نابود می کند؛ سربلند کردن ارتش های جهل بنیادگرایی دینی و تبه کاران مواد مخدر که حتا کشورها را فتح کرده اند؛ تشدید بی سابقه زن ستیزی و تبدیل جنگ های استعماری به جنگ های نسل کشی آشکار مانند غزه. در چارچوب سیستم سرمایه داری جهانی، هیچ یک از این معضلات کلان جامعه بشری را نمی توان حل کرد و هر لحظه بر وخامت آنها افزوده می شود. ترجیع بند تحلیل گران بورژوازی این است که روندی از طرف ترامپ فاشیست در آمریکا به راه افتاده که از درون آن «نظم نوین» بیرون خواهد آمد. اما واقعیت تلخ آن است که هر «نظمی» از درون این روند بیرون آید، حقیقتاً وحشتناک تر از نظم کهنه خواهد بود که پیشاپیش کوهی از درد و رنج بر پیکر بشریت است. مگر این که نیروی انقلاب این روند را برهم بزند. در این اوضاع گره گاهی، فرصت های بسیار بزرگ برای برهم زدن میز قمار امپریالیست ها و مرتجعین موجود است؛ برای انقلاب کردن در هر کشوری که بتوانیم نیروی انقلابی کافی و تعلیم دیده، به میدان آوریم. درک این مساله کمک می کند تا ببینیم «پروژه صلح» نه تنها یک «فرصت تاریخی» برای کردها نیست بلکه از دست دادن یک فرصت تاریخی برای مبارزه واقعا رهایی بخش است.

۶-  حرف اصلی ما با اوجالان و پ ک ک چیست؟

ستم ملی و ستم بر زنان و نابودی محیط زیست و جنگ، در وجود سیستم سرمایه داری تعبیه شده است و برای این که دستگاه دولتی شان نرم و راحت کار کند نیاز به آن دارند. تا زمانی که این سیستم هست، جامعه به زنان و ملل تحت ستم به عنوان کمتر از انسان خواهد نگریست مگر زمانی که هجوم آگاهانه توده ای علیه ریشه های این سیستم آغاز شود و به همان نسبت که این هجوم، منجر به ایجاد شکاف در ساختمان سیستم می شود، روابط نوین و فرهنگ نوین سربلند کرده و رشد خواهد کرد تا این که با ریشه کن کردن کلیت این سیستم و کلیت روابط ستم و استثمارش، یک فصل جدید در حیات اجتماعی انسان به نحوی آغاز شود و پیش رود که مانند تجربیات گذشته با احیای سرمایه داری از بین نرود. اهمیت به وجود آمدن علم کمونیسم توسط مارکس و انگلس در آن بود که برای اولین بار به طور علمی فهمیدیم که معضل جامعه بشری چیست و راه حل این معضل به واقع چه می باشد. با این علم فهمیدیم که نه فقط استثمار و انباشت فقر در یکسو و ثروت در دست عده ای اندک بلکه انواع ستم های اجتماعی مانند ستم ملی و ستم بر زن، در زیربنای سیستم سرمایه داری است. دولت های سرمایه داری به طور ادواری می توانند بخش های کوچکی از مردم تحت ستم را وارد لایه های بالایی و حکومتی کنند تا در نگاه عامه وجود خود را موجه کنند، اما هرگز نمی توانند هیچ کدام از ستم های اجتماعی و بازتولید سلسله مراتب های طبقاتی و جنسیتی و ملیتی در میان مردم را از پیکر جامعه بزدایند. بنابراین باید این واقعیت را قبول کنیم که ستم ملی، ستم بر مردم اقلیت، ستم بر زن، جنگ های امپریالیستی، اشغالگری ارتشهای متجاوز و غیره را در چارچوب این سیستم نمی توان حل کرد. علم کمونیسم ثابت کرده است که چرا هیچ یک از این تضادها را نمی توان در چارچوب ساختارهای سرمایه داری – امپریالیسم حل کرد. به جای تلاش برای وصله پینه کردنِ اینجا و آنجای سیستم سرمایه داری باید برای یک انقلاب واقعی تلاش کرد. درک این مسائل بسیار مهم است و برای درک عمیق آن، به علم نیاز است تا بفهمیم صرفاً نمی توان حاکمان را «قانع» کرد که تغییر کنند. این خودفریبی و مردم فریبی است.

امروز این سوال در ذهن ها شکل می گیرد که واقعا کدام برنامه و سیاست و عمل می تواند زمینه های یک رهایی واقعی را نه فقط در خاورمیانه و کردستان بلکه کل جهان فراهم کند. چگونه می توان در زمانی که جهان و نیروهای امپریالیستی غرق در بحران هستند از این فرصت استفاده کرد و برای شکل گیری یک راه متفاوت هر چند دشوار ولی رهائیبخش گام برداشت. این حقیقت حیاتی را نباید فراموش کرد که همان تضادهایی که این ستم ها را به مردم دنیا روا داشته پایه ی بالقوه برای شکل گیری یک راه حل متفاوت بر مبنای یک درک علمی و کمونیستی بوجود آورده است.

مبارزه علیه ستم ها و خشونت ها و بی عدالتی های وقیحانه این سیستم هر روزه و هر لحظه حیاتی و ضروری است. اما، باید فراتر از این رفت و درک کرد که در سازمان و عملکرد اقتصادی و سیاسی سیستم های مختلف تضادهای درونی ساختاری هست و انبوه این تضادهای زیربنایی است که سرچشمه تولید بی عدالتی ها و خشونت های وحشتناک هستند. برای حل آن ها، نیاز به یک اقتصاد متفاوت، یک ایدئولوژی متفاوت، یک جهان بینی متفاوت و اهداف اجتماعی متفاوت داریم. نیازمند به میدان آمدنِ نیروهای اجتماعی متفاوتی هستیم که این ها را اعمال کنند، نیازمند قدرت دولتی سوسیالیستی هستیم. حتا نه از نوع دولت های سوسیالیستی که در اوایل قرن بیستم ابتدا در شوروی و بعد در چین برقرار شد. هرچند آنها فصل نوینی در تاریخ بشر باز کردند. اما گام های ابتدایی در جهت درست بودند و مملو از خطا. همه این ها توسط باب آواکیان طی نیم قرن گذشته بررسی و طرازبندی شده است که در نهایت به تکامل کمونیسم نوین توسط وی منجر شده است. تجربه مبارزات کردستان، از جمله مبارزات پ ک ک، بخشی از تلاش های بشریت است برای پشت سر گذراندن این وضعیت وحشتناک. اینها را باید با به کاربست علم کمونیسم نوین جمعبندی کرد و درس هایش را برای باز کردن راه رهایی واقعی به کار گرفت.  

 باب آواکیان در انتهای مصاحبه فوریه ۲۰۲۵ خطاب به مردم تحت ستم و استثماری که در این جهان لگدمال شده و به هیچ گرفته می شوند، با صراحت می گوید، کار اصلی سیستم سرمایه داری این است که از شما تا زمانی که سودآور هستید استفاده کند و بعد شما را دور بریزد؛ برای قدرت های امپریالیستی و دولت های ارتجاعی امری معمول است که از شما در جنگ هایش به عنوان پیاده نظام های بی ارزش برای حفظ امپراتوری اش استفاده کند و سپس شما را مانند تفاله ای دور بریزد: «این سیستم افکار شما را شکل می دهد و شما را عادت می دهد که ادعاهایش را باور کنید. … اما، با معیارهای این سیستم شما ارزشی ندارید. … اگر راهی برای استثمار سودآور شما پیدا نکنند یا اگر نتوانند از شما به عنوان گوشت دم توپ در جنگ هایشان استفاده کنند، برایشان پشیزی نمی ارزید و بر حسب معیارهای این سیستم عددی نیستید و تا زمانی که در محدوده ها و تنظیمات مورد قبول سیستم بمانید، هر کاری که انجام دهید در نهایت یک صفر بزرگ خواهد بود. اما ارزش فوق العاده ای خواهید داشت اگر از حصارهای این سیستم گسست کنید و ماهیت تبه کارانه و خصلت کاملا منسوخ و دهشتناک آن را تشخیص دهید، و بخشی از نیروهای انقلابی شوید و برای الغای این سیستم به پا خیزید و جای آن یک سیستم بسیار بهتر را به وجود آورید که در آن نه تنها شما بلکه همه کسانی که مثل شما هستند و در نهایت کلیت بشریت، بالاخره و در یک بُعد کاملاً نوین ارزشمند شده و به حساب خواهند آمد.»

پانوشت:

• پیام اوجالان با عنوان «نامه صلح و ضرورت جامعه دموکراتیک» در تاریخ ۲۵ فوریه ۲۰۲۵.
• عبدالله اوجالان در فوریه ۱۹۹۹ در یک عملیات تروریستی با همکاری امنیتی چند دولت ترکیه، آمریکا، اسراییل و کنیا از کشور کنیا دزدیده شده و به ترکیه منتقل شد. در سال ۱۹۹۸ سوریه و روسیه و ایتالیا با اخراج وی برای این آدم دزدی زمینه چینی کردند.
• نقد جهان اوجالان عنوان کتابی است که از سوی حزب کمونیست ایران (م ل م) در سال ۱۳۹۵منتشر شد. به تالیف صلاح قاضی زاده با همکاری امید بهرنگ. موضوع کتاب، بررسی انتقادی جهان بینی و خط سیاسی عبدالله اوجالان است. این بررسی با مطالعه و تحلیل بیش از ۱۵ کتابِ اصلی اوجالان نوشته شده است.مهمترین منبع نقد، مجموعۀ ۵ جلدی اوجالان است با عنوان مانیفست تمدن دمکراتیک که از سال ۲۰۰۹ به بعد انتشار یافت. تاریخچۀ رسمی پ.ک.ک و جزوات و مجلات حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) نیز مورد استفاد قرار گرفته اند. در این وبسایت در دسترس است: org
• به طور مثال برخی گروها در فلسطین مانند پ اف ال پی، در نیکاراگوئه از ساندنیست ها، در ال سالوادور از فارابوندومارتی، در آفریقای جنوبی از کنگره ملی آفریقا، در آنگولا از ارتش مپلا و غیره.
• پیمان های نظامی و امنیتی در مناطق مختلف از بین رفتند که مهمترین آن «پیمان ورشو» بود و پیمان ناتو (یا آتلانتیک شمالی) بزرگتر شد چون کشورهای اروپای شرقی که سابق بر این در «پیمان ورشو» بودند وارد پیمان ناتو شدند. و «گلوبالیزاسیون سرمایه داری» آغاز شد و ساختار سرمایه در جهان دستخوش تغییرات بزرگ شد. که پیامدهای بسیار در رابطه با تغییر در ترکیب طبقاتی کشورهای مختلف، از جمله ترکیه داشت و در این جا مجال پرداختن به آن نیست. در این زمینه رجوع کنید به «یادداشت هایی بر اقتصاد سیاسی» به قلم ریموند لوتا. Notes On Political Economy, Raymond Lotta 1991 Revcom.us 
• در سال ۱۹۷۱، ابراهیم کایپاکایا پنج تز مهم خود را به شرح زیر ارائه کرد: یک، ماهیت دولت ترکیه: دولت ترکیه یک دولت نیمه‌استعماری و نیمه‌فئودالی است. به این معنا که ترکیه از نظر ظاهری مستقل است، اما همچنان تحت تأثیر قدرت‌های امپریالیستی قرار دارد و دولت وظیفه حفظ منافع طبقه حاکم را دارد، اغلب به قیمت منافع طبقه کارگر و دهقانان.

دو، ویژگی انقلاب ترکیه: انقلاب ترکیه باید یک “انقلاب دموکراتیک نوین” باشد برای سرنگون کردن عناصر امپریالیستی و فئودالی جامعه ترکیه و باید تحت رهبری طبقه کارگر و حزب انقلابی این طبقه باشد. اما همچنین شامل اتحاد وسیعی از کارگران، دهقانان و مردم تحت ستم باشد.

سه، نقش حزب کمونیست: حزب کمونیست ترکیه (TKP) به یک حزب رفرمیستی است و باید یک حزب انقلابی جای آن ایجاد شود و رهبری طبقه کارگر در مبارزه علیه امپریالیسم و فئودالیسم را بر عهده بگیرد.

چهار، مساله ملی: ناسیونالیسم ترک (که توسط نخبگان حاکم ترویج می شود) واپس‌گرا و برای طبقه کارگر مضر است. ملل تحت ستم از جمله کردها، دارای حق تعیین سرنوشت هستند.

پنج، نقش دهقانان: در کشوری نیمه‌فئودالی مانند ترکیه، دهقانان یک نیروی انقلابی هستند. این تزها در زمان خود جنجالی بودند، به ویژه تأکید بر ماهیت نیمه‌استعماری و نیمه‌فئودالی دولت ترکیه که برخلاف دیدگاه‌های معمول سایر گروه‌های چپ در آن زمان بود. ایده‌های کایپاکایا تأثیر زیادی بر جنبش‌های رادیکال چپ در ترکیه داشت و آثار او همچنان مورد مطالعه کسانی است که به نظریات مارکسیستی و جنبش‌های انقلابی علاقه‌مند هستند. کایپاکایا در سن ۲۳ سالگی زیر شکنجه دولت ترکیه به قتل رسید. در زندان و غلبه جریان ضد کمونیستی در جهان، فضای سیاسی ترکیه نیز دچار افول ضد انقلابی شد.