انکارگرایی نوعی دیگر … یا چگونه نائومی کلاین سرمایه داری را از مخمصه می رهاند*
ریموند لوتا
۱۴ اکتبر ۲۰۱۹ – سایت revcom.us
کتاب جدید نائومی کلاین با عنوان زمین آتش گرفته: اضطرار برای یک پیمان جدی[i]د سبز «انکارگرایی» (denialism) خطرناک و گمراه کننده ای است. کلاین تغییرات آب و هوایی را انکار نمی کند – او در مورد گرمایش زمین روشن و متقاعد است. بلکه علتِ اضطرار محیط زیستی را که سیستم سرمایه داری امپریالیستی است، عامدانه انکار می کند. برای این که بشریت شانسی واقعی برای مواجهه با این بحران و حل آن داشته باشد انقلابی برای غلبه بر سیستم سرمایه داری امپریالیستی و حرکت برای قالب ریزی اقتصاد و جامعه ای سوسیالیستی که به صورت پایدار با طبیعت در تعامل و برهمکنش است و به رهایی بشریت خدمت می کند الزامی است. اما کلاین عامدانه از درک این الزام روی بر می تابد. آنچه به دنبال می آید نقل قول هایی از مقدمه و موخره کتاب «زمین آتش گرفته» است.
ادعای اول کلاین این است: «بشر هر صدسال یک بار شانس آن را دارد تا یک مدل اقتصادی را که به اکثریت مردم در جبهه های متعدد لطمه می زند، تعمیر کند.»
ببینیم واقعیت چیست: کلاین عبارت “مدل اقتصادی” را برای اشاره به یک نوع یا نسخه ای از سرمایه داری استفاده می کند ( که اغلب آن را با عناوینی مانند “نئولیبرال”، “افسارگسیخته”، “فاجعه” توصیف می کند). اما مشکل نوع خاصی از سرمایه داری نیست که باید آن را مجددا طراحی، هدف گذاری یا اصلاح کرد. آنچه در زیربنای غارت و تخریب این سیاره قرار دارد سیستم اقتصادی سرمایه داری امپریالیستی است که دارای دینامیک ها و مشخصاتی است که معرف این سیستم هستند . این سیستم مالکیت خصوصی بر ابزار تولید (کارخانه ها، تکنولوژی، زمین و دیگر مواد خام و غیره) و گروهبندی های عظیم سرمایه است، با حمایت یک دولت امپریالیستی –سیستمی که خفه کننده پتانسیل جامعه بشری در جهان امروز برای مواجهه با نیازهای اجتماعی و پایان بخشیدن به همه نوع استثمار و ستم و نجات سیارۀ زمین. این سیستمی است که توسط آنارشی، تعقیب رقابتی سود و سود بیشتر بری مبنای استثمار میلیاردها نفر بر روی این سیاره مبتنی است.
سرمایه داری امپریالیستی جبری درونی دارد که گسترش بیابد یا بمیرد. جنرال موتورز و تویوتا بر سر بازارهای جدید و محصولات ارزان تر با یکدیگر رقابت دارند…. هُوایی با تِله کام اروپا برای مزیت تکنولوژی و انحصار رقابت می کند. در این سیستم قدرت های بزرگ رقیب نظیر آمریکا و چین، برای کنترل جهان و سلطه بر روی مناطق، منابع و تکنولوژی و نیروی کار و برای برتری نظامی رقابت می کنند.
کلاین به درستی اشاره می کند که از سی سال پیش که برای اولین بار”رهبران جهان” کنفرانس هایی برای رسیدگی به گرمایش زمین تشکیل دادند تا کنون، در واقع تولید دی اکسید کربن چهل درصد افزایش یافته است. اما با وفاداری به سبک خودش، از نتیجه گیری درست امتناع می کند. افزایش گازهای گلخانه ای کاملا مرتبط است با کارکرد و طبیعت این جانور – سیستم سرمایه داری امپریالیستی. کاملا مرتبط است با شبکۀ تولیدی جهانی این سیستم در جهان سوم که فوق استثمار دهشتناک آن را تضمین می کند و کاملا مرتبط است با حمل و نقل جهانی اش که برای سودآوری اش وابسته به سوخت فسیلی است. کاملا مرتبط است با دستگاه نظامی گسترده امپراطوری آمریکا که برای بُرد و تحرک مرگبارش وابسته به سوخت فسیلی است. این سیستم تولیدی گسترش بیاب یا بمیر که همه چیز را به کالا تبدیل می کند با طبیعت طوری رفتار میکند که انگار نهاده ای است مجانی برای ریختن به درون تولید برای سود.
کلاین از شما می خواهد باور کنید که این وضعیت محصول “مدلی” اشتباه است که باید برای تعدیلش متشکل شویم. اما سرمایه داری را نمی توان “تعمیر” کرد تا به بشر خدمت کند یا این سیاره را نجات دهد. سرمایه داری باید سرنگون شود و با سیستم بنیادا متفاوت و رهایی بخش جایگزین شود.
ادعای دوم کلاین: «نیو دیل و بسیج های جنگ جهانی دوم و طرح مارشال همه به ما یادآوری می کنند که همیشه رویکرد دیگری برای بحران عمیق وجود داشته و امروز نیز موجود است. در مواجهه با شرایط اضطراری جمعی که وجه مشخصه آن دهه ها بود، جواب این بود که کل جامعه به خدمت گرفته شود، از مشتریان منفرد تا کارگران و تولید کنندگان بزرگ و سطوح مختلف دولت، با اهداف روشن مشترک عمیق…»
بررسی واقعیت: «اهداف مشترک»؟ لابد شوخی می کنید[ii]. نیو دیل پاسخ طبقه حاکم بود به یک بحران اجتماعی و اقتصادی که بنیان سرمایه داری را تهدید می کرد.[iii] نیو دیل طراحی شده بود تا سرمایه داری — شرکت های سهامی بزرگ و نظام بانکی را نجات دهد و با اجرای برخی برنامه های اجتماعی امکان انقلاب را عقیم بگذارد. روزولت در نیودیل تغییراتی داد تا به جنگ جهانی آمریکا که جنگی برای یک امپراتوری بزرگتر بود خدمت کند. کلاین از روایت رسمی این بسیج امپریالیستی/شونیستی الهام گرفته و آن را تکرار می کند. افکندن دو بمب اتمی روی هیروشیما … پس از جنگ جهانی دوم دست یابی به برتری دلار و امتیاز دسترسی به مواد خام … مداخل گری ها و استقرار رژیم های دست نشانده … جنگ های نسل کشی… اما با ایجاد اتحادیه های کارگری و استاندارد بالاتر زندگی برای آمریکایی ها – این است آن “تغییر عمیق”[iv].
ادعای سوم کلاین: «انواع راه ها برای تامین مالیِ {تکنولوژی های سبز} … وجود دارد؛ از جمله طرقی برای حمله به سطوح تمرکز غیرقابل دفاع ثروت و منتقل کردن بار {حفظ محیط زیست} به دوش کسانی که بیشترین مسئولیت را در آلوده کردن هوا داشته اند … اگر بودجه ده ارتش پرهزینه دنیا بیست و پنج درصد کاهش یابد سالانه ۳۲۵ میلیارد دلار آزاد می شو.
بررسی واقعیت: به آن چه در “افق جسورانۀ” کلاین پابرجا می ماند توجه کنید: طبقه حاکم سرمایه داری و مالکیت و تولید سرمایه دارانه پابرجا می ماند اما با توزیع ثروتی که خیلی “غیرقابل دفاع” نباشد. آنچه برجا می ماند ارتش هیولایی امپریالیسم است – البته با بودجه ای محدودتر (راستی، از انرژی خورشیدی در گوانتانامو استفاده می کنند). به یک کلام، امپراطوری دست نخورده می ماند! (در مقاله ای توضیح داده شده است که چرا «نیودیلِ سبز» خودش بخشی از معضل است[v].)
ادعای چهارم کلاین: «در مقابله با بحران گرمایش، می توانیم صدها میلیون مشاغل خوب در سراسر جهان ایجاد کنیم، در محرومترین مناطق و ملل سرمایه گذاری کرده و مراقبت های سلامت و کودک و چیزهای دیگری را تضمین کنیم.»
بررسی واقعیت: این تصویری از سرزمین عجایب است که هرگز وجود خارجی نداشته – سرمایه داری ای که برای همه مشاغل معنادار اعطا میکند (با کلیکی بر روی دگمۀ “تعمیر”). راستی این “ما” چه کسی است و این “سرمایه گذار” که کلاین چنین شاعرانه درباره اش حرف می زند کیست؟ اگر شما این سیستم را سرنگون نکرده و ارتش آن را در هم نکوبیده باشید و سیستم اقتصادی تماما نوینی برپایه مالکیت اجتماعی را ایجاد نکرده باشید و برنامه ریزی آگاهانه ای برای بهبود وضع بشریت و حفاظت از این سیاره نداشته باشید – این “ما” تنها می تواند همان سیستم سرمایه داری-امپریالیستی لعنتی باشد که این سیاره را غارت می کند … و “سبز” بر تن کرده است.
و دم خروس بیرون می زد: در مصاحبه اخیرش[vi] درباره «زمین آتش گرفته» نائومی کلاین عکس العمل متعفنی را در بارۀ لحظه کنونی ارایه می دهد و می گوید: «من با این نسل جدیدی که بسیار مصمم و باقدرت است، نو شدم. من تحت تاثیر تمایل پیوستن به سیاست های انتخاباتی قرار گرفتم، چون نسل من هنگامی که در دهه بیست و سی زندگی بودیم، سوظن زیادی داشتیم که مبادا دستان خود را با ورود به سیاست های انتخاباتی آلوده کنیم و بدین ترتیب فرصت های زیادی را از دست دادیم». بفرمایید! اینهم قصیده ای و نسخه ای برای بن بستِ گندیدۀ انتخابات بورژوازی؛ نگه داشتن مردم در سیاست گاز انبری همان سیستمی که این بحران را ایجاد کرده است – آنهم درست زمانی که نسل جدیدی از دانش آموزان دبیرستانی و جوانان به خیابان ها آمده اند و ورشکستی رهبران جهان را اعلام کرده اند … درست در دوره ای که زمان برای نجات این سیاره در حال پایان یافتن است.
بررسی واقعیت: راه حلی واقعی وجود دارد. خانه به واقع بر آتش است. گرمایش زمین زندگی بشر و حیات و این سیاره را به خطر انداخته است. برای مبارزه با این آتش، ما نیاز به درکی علمی از علت آتش سوزی و راه خاموش کردن آن را داریم. این (درک علمی) موجود است. یک استراتژی برای انقلابی واقعی وجود دارد تا بر این سیستم پایان بگذارد. فیلم سخنرانی باب آواکیان با عنوان چرا به یک انقلاب واقعی نیاز داریم و چگونه می توانیم انقلاب کنیم[vii] را ببینید و قانون اساسی برای جمهوری سوسیالیستی نوین در آمریکای شمالی[viii] را که وی نگاشته است بخوانید و به «برخی اصول کلیدی در توسعه سوسیالیستی پایدار[ix]» رجوع کنید. در این جا افق و نقشه ای برای اقتصاد و جامعه ای وجود دارد که به بشریت تنها راه حل – نه ضمانت بلکه شانس آن را می دهد تا به وضعیت اضطراریِ محیط زیست در مقیاس و تعجیل لازم و آنهم بر پایه ای واقعا رهایی بخش جواب دهیم.
*این مقاله ترجمه ای است از:
Denialism of Another Kind…Or How Naomi Klein Lets Capitalism Off the Hook . by Raymond Lotta. October ۱۴, ۲۰۱۹ | revcom.us
https://revcom.us/a/617/naomi-klein-lets-capitalism-off-the-hook-en.html
[i] «پیمان جدید» (New Deal) عنوان یک رشته اقدامات اقتصادیِ اصلاحی و رفاهی است که فرانکلین روزولت در جواب به «بحران بزرگ» در فاصله میان ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۶ به اجرا گذاشت. شامل پروژه های زیرساختهای عمومی، اصلاحات مالی و اقدامات دیگر بود.
[ii] “Watch What You Wish For… FDR’s New Deal and the American Empire”
[iii] Naomi Klein Lets Capitalism Off the Hook—www.revcom.us # 617
[iv] برای آشنایی با شیفتگی کلاین به طرح مارشال امپریالیسم آمریکا که بعد از جنگ جهانی دوم اتخاذ شد به مقاله زیر در وبسایت revcom.us نگاه کنید:
“Naomi Klein’s ‘This Changes Everything’ vs. Actually Confronting the Climate Crisis” at revcom.us
[v] ۵ Reasons “The Green New Deal” Is Misleading, Dangerous and Part of the Problem—April 22, ۲۰۱۹ | revcom.us
[vi] https://www.theguardian.com/books/2019/sep/14/naomi-klein-we-are-seeing-the-beginnings-of-the-era-of-climate-barbarism
[vii] https://revcom.us/ActualRevSpeech/index.html
ترجمه فارسی این سخنرانی با مشخصات زیر در وبسایت حزب ما قابل دسترسی است:
آواکیان، باب (۱۳۹۸) چرا به یک انقلاب واقعی نیاز داریم؟ و چگونه واقعا می توانیم انقلاب کنیم؟ ترجمه و تکثیر از حزب کمونیست ایران (م ل م)
https://cpimlm.org/wp-content/uploads/2019/05/chera-be-yek-ebghelab.last_.60.pdf