خیزش تیانانمن؛ شورش علیه چینِ سرمایه داری
۳۱ سال پیش در چنین روزهایی شورش مردم، دانشجویان، کارگران و روشنفکران چین علیه نظام سرمایه داری مستقر در این کشور، در صدر اخبار جهان قرار گرفت. شورشی که به «اعتراضات میدان تیانانمن» (Tiananmen) من معروف شد. هر ساله رسانه های جهانِ سرمایه داری این شورش را به عنوان «اعتراض مدنی علیه کمونیسم» معرفی میکنند. چیزی که هرگز واقعیت نداشت و ندارد.
شورش مردم چین در آوریل و ژوئن ۱۹۸۹ نه علیه سوسیالیسم که علیه نظام سرمایه داری و دولت حافظ منافع بورژوازی نوخاسته در چین صورت گرفت. چین در ماه ژوئن سال ۱۹۸۹ دیگر یک جامعه و دولت سوسیالیستی نبود که علیه آن شورش صورت بگیرد. ۱۳ سال پیش از آن و در جریان کودتای رهروان سرمایه داری در درون حزب کمونیست و دولت چین، سرمایه داری احیاء و مسلط شده بود. در کودتای سال ۷۶ بعد از مرگ مائو، پیروان او در کمیته مرکزی حزب کمونیست دستگیر و زندانی شده[۱] و سرمایه داران جدید چین به رهبری دنگ سیائو پنگ (تنگ شیائو پینگ) قدرت را غصب کردند، سود را در فرماندهی اقتصاد چین قرار دادند و سپس مرحله به مرحله دست به تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سرمایه داران (بورژوایی) زدند. شورش مردم، علیه فساد، تبعیض، استبداد و سرکوب دولت سرمایه داری دنگ و شرکایش بود. همان کسی که امپریالیستها و رسانه های شان، کودتای او علیه سوسیالیسم و طرفداران مائو را مدتها ستایش کرده بودند و مجلۀ تایم وی را به عنوان چهرۀ سال برگزیده بود. همان کسی که با همکاری امپریالیسم آمریکا، چین و ۸۰۰ میلیون مردم این کشور را به کام سرمایه داری جهانی کشاند و به جایگاه امروزی اش به عنوان یک قدرت سرمایه داری امپریالیستی ارتجاعی رساند.[۲]
نتیجۀ سیاستهای اقتصادی و اجتماعی سرمایه دارانۀ چین، تبعیض و فساد و فقر بود که در شکل دولت و روابط سیاسی بسته و استبدادی اعمال میشد و حاکمیت مردم چین را از آنها ربوده بود. همان مردمی که از انقلاب سال ۱۹۴۹ تا پیش از کودتای سال ۱۹۷۶ تحت رهبری مائو تسه دون و مائوئیستهای کمیتۀ مرکزی حزب، یک دنیای نوین سوسیالیستی را خلق کرده بودند، علیه دنیای کهنه شوریده بودند و در جریان انقلاب فرهنگی پرولتاریایی[۳]، حاکمیت خلق بر زندگی و سرنوشت شان را عمیقتر کردند.[۴] همانها ۱۳ سال پس از کودتا به وضوح شاهد عقبگرد جامعۀ چین در تمامی عرصه ها بودند. انقلاب شکست خورده بود، دستاوردهایش از کف مردم رفته بودند و سرمایه داری و پیامدهای دهشتناکش بار دیگر بر زندگی و سرنوشت مردم سایه انداخته بود. پاسخ دولت دیکتاتوری سرمایه داری چین، کشتار مردم و جوانان و دانشجویان و دستگیری و زندان بود.
از همان ژوئن سال ۸۹ تا به امروز رسانه های غرب و جریان مسلط جعل تاریخ و تاریخ سازیِ ضد کمونیستی، کوشیدند این شورش را به عنوان یک «اعتراض ضد کمونیستی» معرفی کرده و تصویری یک جانبه از آن ارائه کنند. تصویری که میگوید: «طرفداران دمکراسی سرمایه داری و لیبرالیسم، علیه کمونیسم دست به اعتراض زدند» و با زوم کردن روی پلاکاردهایی با شعار دمکراسی یا یکی دو صحنۀ پاشیدن رنگ روی چهرۀ مائو، بزرگ نمایی و تبلیغ میشد. اما گرایشات موجود در شورش تیانانمن بسیار پیچیده تر و چند وجهی تر از این بود. یک گرایش طرفدار دمکراسی غربی (عمدتا با چاشنی طرفداری از اصلاحات بورژوایی گورباچف در شوروی سوسیال امپریالیست) در رهبری دانشجویان پکن قوی بود، اما همزمان طرفدار مائو و بازگشت به برخی از جوانب دوران سوسیالیسم هم بودند. تصاویر دانشجویان با پوسترهای مائو تسه دون، بنرهایی که شعارهایی دوران انقلاب فرهنگی پرولتاریایی مثل شعار «شورش علیه هر آنچه ارتجاعی است بر حق است» را حمل می کردند، خواندن سرود انترناسیونال و پرچمهای سرخ یا برخورد اعتراضی دانشجویان به افرادی که روی عکس مائو رنگ پاشده بودند، توسط جریان رسانه ای سرمایه داری غرب سانسور و مخفی میشد. روزنامه های دولتی چین اندکی پیش از این شورش نسبت به گسترش چسباندن عکسهای مائو و خواندن سرود «شرق سرخ است» در میان کارگران و روستاییان فقیر هشدار داده بود و روزنامه هرالد تریبیون نوشت: «روشنفکران و کارگران ممکن است در تنفر از رهبران فاسد چین شریک باشند، اما تصاویر بزرگ مائو که کارگران صنعتی در روزهای قبل از حکومت نظامی در پکن به نمایش میگذاشتند، یادآورد این مساله بود که اکثریت مردم چین در آرزوی یک امپراتور روشن بین هستند و نه نهادهای دمکراتیک» (جهانی برای فتح. شماره ۱۴. ص ۱۷)
نشریه جهانی برای فتح (ارگان جنبش انقلابی انترناسیونالیستی) در شمارۀ ۱۴ سال ۱۳۶۹ در چندین مقاله به ارائۀ تحلیل از شورش تیانانمن، اوضاع اقتصادی چین سرمایه داری در آن مقطع و عملکرد رسانه های غربی در سانسور اخبار مربوط به این جنبش پرداخت که اگر چه مهر و نشان زمان خود را دارد اما هنوز بسیاری از مطالب آن قابل استناد و قابل تأمل هستند.
لینک نشریه جهانی برای فتح شماره ۱۴ سال ۱۳۶۹
[۱] در مورد شکست سوسیالیسم در چین و احیای سرمایه داری در این کشور نگاه کنید به:
لوتا، ریموند (۱۳۹۳) و مائو پنجمی بود، واپسین نبرد مائو. ترجمه از حزب کمونیست ایران (م ل م). چاپ دوم
نبرد انقلاب و ضد انقلاب و شکست سوسیالیسم در چین. از نشریه حقیقت شماره ۷۷ آبان ۱۳۹۵
[۲] در مورد ماهیت امپریالیسم چین امروز نگاه کنید به: لوتا، ریموند (۱۳۹۷) از اقتصاد و سیاست. ترجمه و انتشار از حزب کمونیست ایران (م ل م). ص ۲۱-۷۴
[۳] در مورد انقلاب فرهنگی پرولتاریایی چین نگاه کنید به: شورش علیه دنیای کهنه. از نشریه حقیقت شماره ۷۶ مرداد ۱۳۹۵
[۴] در مورد دستاوردهای چین سوسیالیستی نگاه کنید به: لوتا، ریموند (۱۳۹۴) تاریخ واقعی کمونیسم. ترجمه منیر امیری. از انتشارات حزب کمونیست ایران (م ل م)
تصاویر دیده نشده از شورش میدان تیانانمن که از دوربین رسانه های غربی سانسور شد
